Nietrzeźwość czy stan po użyciu alkoholu?
Zgodnie z definicją zawartą w art. 115 § 16 Kodeksu Karnego, stan nietrzeźwości zachodzi, gdy:
- zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub
- zawartość alkoholu w 1 dm³ wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.”
Podobnie tę kwestię ujmuje art. 46 ust 3. Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Natomiast stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm³ (art 46 ust. 2. ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi).
W związku z powyższym, dla określenia kwalifikacji prawnej czynu jako wykroczenia lub przestępstwa istotne jest prawidłowe i rzetelne ustalenie zawartości stężenia alkoholu w organizmie.
Prowadzenie pojazdu po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości
Polskie prawo karne (w przeciwieństwie do innych Krajów, np. Czech, Słowacji czy Węgier) pozostawia kierowcom minimalny margines bezkarnego prowadzenia pojazdu po alkoholu, niemniej jednak, przekroczenie tego progu łączy się z poważnymi konsekwencjami, co ma sprawić, że tego typu społecznie szkodliwe zachowania staną się dla kierowców nieopłacalne. W sytuacji, gdy czyn zostanie zakwalifikowany jako wykroczenie, kierowca podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny (zob. art. 86 kw, art. 87 kw). Zostanie również orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów od 6 miesięcy do lat 3. W przypadku, gdy kierowca będzie prowadził pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym w stanie nietrzeźwości, może zostać orzeczona kara grzywny, kara ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli sprawca czynu był uprzednio prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (zob. art.178a kk).
Wypadek komunikacyjny
Wypadkiem komunikacyjnym określamy zdarzenie w ruchu lądowym wodnym lub powietrznym, które wynikło z naruszenia zasad bezpieczeństwa obowiązującego w ruchu, którego skutkiem jest nieumyślne spowodowanie obrażenia ciała, powodujące naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwające powyżej 7 dni, lub ciężki uszczerbek na zdrowiu.
Przestępstwo to może być popełnione w miejscu, gdzie odbywa się ruch w znaczeniu prawnym. Miejscem takim są drogi publiczne, strefy zamieszkania oraz drogi wewnętrzne. W ograniczonym zakresie ruch jest regulowany prawnie także w innych miejscach dostępnych dla ruchu pojazdów np. budowach, parkingach.
Nie są zaliczane do „innych miejsc dostępnych dla ruchu pojazdów” i nie mogą być miejscem popełnienia przestępstw drogowych miejsca w których nie ma ruchu ogólnodostępnego czyli w miejscach dostępnych dla określonej grupy osób. Nie są takimi miejscami drogi prywatne prowadzące do posesji, drogi prowadzące właścicieli do gruntów rolnych, drogi leśne, pola, łąki. Do takich miejsc nie należy również prywatne podwórko domu mieszkalnego (postanowienie SN z 20 sierpnia 1976 r., VII KPZ 11/76, OSNPG, nr 9, poz. 74). Zgodnie z art. 177 kk (Dz.U.018.0.1600 t.j. – Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny)
Art. 177
§ 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 spowodowanie średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na jej wniosek.
Zaostrzenie odpowiedzialności wobec sprawcy wypadku będącego w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środka odurzającego.
Ustawowymi przesłankami zaostrzającymi odpowiedzialność karną sprawców wypadków są: stan nietrzeźwości, stan pod wpływem środka odurzającego oraz ucieczka z miejsca zdarzenia.
Środkiem odurzającym jest każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie środków odurzających stanowiących załącznik Nr 1 do ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.), ale również, środki które zaburzają czynności psychomotoryczne np. leki psychotropowe.
Zgodnie z art. 178 § 1 kk, skazując sprawcę wypadku drogowego, który znajdował się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, sąd orzeka karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, a jeśli następstwem wypadku była śmierć lub ciężki uszczerbek na zdrowiu, kara pozbawienia wolności wymierzona zostanie w wysokości nie niższej niż 2 lata, do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę. Oznacza to zatem możliwość wymierzenia kary do 12 lat pozbawienia wolności.
Zakaz prowadzenia pojazdów
Zgodnie z art. 42 kk § 2 jeżeli sprawca wypadku w ruchu był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia sąd orzeka, na okres nie krótszy niż 3 lata, zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju. Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio w razie popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4 kk lub jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 173, którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, albo w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 177 § 2 kk lub w art. 355 § 2 kk był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio w razie ponownego skazania osoby prowadzącej pojazd mechaniczny w warunkach określonych w 42 § 3 kk. Zgodnie z art. 43. § 1 jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, sąd orzeka zakaz prowadzenia pojazdów na okres od roku do lat 15 (chyba, że zachodzi okoliczność skutkująca dożywotnim zakazem prowadzenia pojazdów). Zakazy i nakazy obowiązują od uprawomocnienia się orzeczenia i nie biegną w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestępstwo. Sąd orzekając zakaz prowadzenia pojazdów nakłada na sprawcę obowiązek zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu, a do chwili wykonania tego obowiązku okres, na który orzeczono zakaz, nie biegnie.
Skierowanie kierowcy na kurs reedukacyjny
Zgodnie z art. 99 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 roku o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2015 roku poz. 155 z późn. zm.) na skutek nowelizacji od 1 stycznia 2017 roku, gminy mają obowiązek wysyłać nietrzeźwych kierowców na specjalne kursy reedukacyjne w zakresie problematyki przeciwalkoholowej i przeciwdziałania narkomanii. Skierowanie na kurs reedukacyjny otrzyma każda osoba, która kierowała pojazdem w stanie nietrzeźwości, w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu. To oznacza, że uczestniczyć w kursie będą musiały także te osoby, u których stwierdzono stężenie alkoholu we krwi na poziomie od 0,2‰ do 0,5‰. Obecność na wszystkich zajęciach jest obowiązkowa i stanowi jedyną podstawę do wydania zaświadczenia o odbyciu kursu. Kurs przeprowadzany jest w Wojewódzkich Ośrodkach Ruchu Drogowego, a jego koszt to 400 zł. Trwa 16 godzin – 2 spotkania po 8 godzin. Na kurs reedukacyjny kierowca musi zgłosić się w terminie miesiąca od dnia otrzymania skierowania. Następnie, jest zobowiązany przedstawić staroście zaświadczenie o jego ukończeniu w terminie kolejnych 6 tygodni. Kurs obejmuje m.in. wykład w zakresie podstawowych informacji dotyczących prowadzenia pojazdu po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu. Dodatkowo kursanci zostaną poddani testom określającymi ich styl picia lub zażywania narkotyków oraz będą uczestniczyć w wykładzie dotyczącym odpowiedzialności.
Przepadek pojazdu
Na gruncie art. 44 § 2 k.k. pojawiał się pogląd, że możliwe jest orzeczenie przepadku pojazdu, który był prowadzony przez sprawcę przestępstwa z art. 178a k.k., tj. kierowcę znajdującego się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających. Stanowisko takie, reprezentowane w szczególności przez organy ścigania i oskarżycieli publicznych, oparte było na brzmieniu ww. art. 44 § 2 k.k., który przewiduje możliwość orzeczenia przez sąd przepadku przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa. Pogląd dopuszczający możliwość orzeczenia przepadku samochodu został ostatecznie zanegowany w uchwale Sądu Najwyższego z 30.10.2008 r. (sygn. I KZP 20/08), w której przyjęto, że pojazd jest jedynie przedmiotem czynności wykonawczej przestępstwa z art. 178a k.k., w związku z czym nie należy do kategorii przedmiotów, które służą lub są przeznaczone do popełnienia przestępstwa.
Obrona w sprawach o przestępstwa komunikacyjne
Prowadzenie postępowań karnych dotyczących przestępstw spowodowania wypadku wiąże się z koniecznością rozstrzygnięcia szeregu istotnych zagadnień prawnych, dotyczących np. umyślności lub nieumyślności naruszenia zasad bezpieczeństwa, stopnia naruszenia reguł ostrożności przez sprawcę, przyczynienia się pokrzywdzonego, zastosowania prawidłowej kwalifikacji prawnej. Postępowaniu karnemu w tych sprawach towarzyszy z reguły konieczność zasięgania opinii biegłych różnych specjalności (np. z zakresu: badań i rekonstrukcji wypadków drogowych, techniki samochodowej, medycyny sądowej, toksykologii), przesłuchania wielu świadków, gromadzenia i zbadania dowodów rzeczowych, a także weryfikacji zgromadzonego materiału dowodowego, np. prawidłowości pomiaru zawartości alkoholu we krwi lub wydychanym powietrzu. Z tych względów, skorzystanie przez osoby podejrzane i oskarżone o przestępstwa komunikacyjne z pomocy profesjonalnego obrońcy, może mieć duże znaczenie dla prawidłowej realizacji prawa do obrony, w tym, zgodnego ze stanem faktycznym i prawnym ustalenia zakresu sprawstwa i winy bądź niewinności oskarżonego.
Dokładne i aktualne opisy znamion przywołanych wyżej przepisów oraz zagrożenia karami, zawarte są w wymienionych w tekście przepisach Kodeksu karnego i innych ustaw przywołanych w tekście.
adwokat Monika Domżała
(współpracująca z Kancelarią Adwokacką Marka Dulniaka)
Warszawa, 28 listopada 2019 r.
Zobacz również: