Prowadzenie postępowań karnych dotyczących przestępstw spowodowania wypadku, o których mowa w art. 177 § 1 i § 2 k.k. wiąże się z koniecznością rozstrzygnięcia szeregu istotnych zagadnień prawnych, dotyczących np. umyślności lub nieumyślności naruszenia zasad bezpieczeństwa, stopnia naruszenia reguł ostrożności przez sprawcę, przyczynienia się pokrzywdzonego, zastosowania prawidłowej kwalifikacji prawnej. Postępowaniu karnemu w tych sprawach towarzyszy z reguły konieczność zasięgania opinii biegłych różnych specjalności (np. z zakresu: badań i rekonstrukcji wypadków drogowych, techniki samochodowej, medycyny sądowej), a także przesłuchania wielu świadków, gromadzenia i zbadania dowodów rzeczowych.
Art. 177
§ 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na jej wniosek.
Przestępstwa opisane w art. 177 k.k. godzą zarówno w dobro prawne, jakim jest bezpieczeństwo w komunikacji, jak i w zdrowie lub życie człowieka. Przestępstwo z art. 177 § 1 lub § 2 dotyczy wyłącznie nieumyślnego spowodowania wypadku i z tej racji jest przestępstwem nieumyślnym. Możliwość zaistnienia obu postaci winy, tj. umyślności lub nieumyślności, odnosi się wyłącznie do naruszenia zasad bezpieczeństwa. Odnośnie winy i reguł ostrożności, Sąd Najwyższy wskazywał m.in., że „(…) dla prawidłowego ustalenia nieumyślności nie wystarczy wskazanie ogólnej nieostrożności zachowania sprawcy. Konieczne jest bowiem wskazanie konkretnej reguły ostrożności, która została naruszona, w wyniku czego doszło do popełnienia czynu zabronionego. Dla przypisania sprawcy odpowiedzialności za przestępstwo nieumyślne nie wystarczy również – co oczywiste – samo stwierdzenie, że zachował się on nieostrożnie, niezbędne jest bowiem stwierdzenie, że był świadom tego, że swoim zachowaniem może zrealizować znamiona czynu zabronionego (przewidywał taką możliwość), bądź też, że możliwości takiej nie przewidywał, choć mógł ją przewidzieć (…)” (postanowienie SN z 5.11.2014 r., sygn. akt V KK 162/14). W innym orzeczeniu, analizując konkretne zachowania, Sąd Najwyższy przyjął, że: „Naruszenie (…) zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym, polegające na prowadzeniu pojazdu z nadmierną prędkością, nieomal zawsze ma charakter umyślny. Wybór prędkości z jaką porusza się kierowany przez kierowcę pojazd właściwie zawsze zależy przecież od jego decyzji. (…) Zupełnie wyjątkową jest sytuacja, kiedy kierowca nie ma wpływu na prędkość z jaką porusza się kierowany przez niego pojazd. Są to na ogół przypadki związane z uszkodzeniem pojazdu i wadliwym funkcjonowaniem jego mechanizmów.” (wyrok SN z 27.02.2017 r., sygn. akt III KK 367/16). Przy rozpoznawaniu spraw z art. 177 § 1 i § 2 k.k. wyłania się z reguły wiele istotnych dla rozstrzygnięcia zagadnień. Obok kwestii winy, jest to np. ustalenie związku pomiędzy naruszeniem zasad bezpieczeństwa a wypadkiem, co wiąże się ze skutkowym charakterem przestępstw z art. 177 k.k. Ważne jest również ustalenie wymaganych w danych warunkach reguł ostrożności oraz stopnia ich naruszenia. Ewentualne przyczynienie się pokrzywdzonego do zaistnienia wypadku może mieć znaczenie zarówno przy wymiarze kary, jak i dla wysokości zasądzanego od sprawcy odszkodowania. Wielość zagadnień prawnych oraz skomplikowany proces dochodzenia do prawdy materialnej powodują, że w wielu sprawach dotyczących oskarżenia o popełnienie przestępstwa spowodowania wypadku z art. 177 § 1 lub § 2 k.k., skorzystanie z pomocy obrońcy może mieć kluczowe znaczenie dla prawidłowej realizacji prawa do obrony.
adwokat Marek Dulniak
Warszawa, 19 maja 2017 r.
Zobacz również: