Ochrona dłużnika – powództwo przeciwegzekucyjne

Jednym ze środków obrony dłużnika przed egzekucją, określonym w art. 840 § 1 k.p.c., jest powództwo przeciwegzekucyjne. W ramach tego powództwa dłużnik może w pewnych sytuacjach żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo jego ograniczenia. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Tytułami egzekucyjnymi są między innymi prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu orzeczenia sądowe, jak również, ugody zawarte przed sądem. Tytułami egzekucyjnymi, którym sąd nadaje klauzule wykonalności, są również bankowe tytuły egzekucyjne, wydawane przez banki na podstawie przepisów Prawa bankowego. Powództwo przeciwegzekucyjne wytacza się przed sądem, przeciwko wierzycielowi. Pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności powoduje, że postępowanie egzekucyjne nie może być prowadzone. Artykuł 840 § 1 k.p.c. zawiera katalog sytuacji, w których dłużnik może wystąpić z powództwem przeciwko wierzycielowi. Może to nastąpić na przykład, gdy dłużnik przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności, gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądowym. Przykładem takiego zdarzenia może być wystawienie przez bank tytułu egzekucyjnego, w sytuacji, w której zadłużenie faktycznie nie istniało. W orzecznictwie przyjmuje się, że dłużnik banku może w takim wypadku podnosić zarzuty materialnoprawne przeciwko wierzytelności banku, które powstały również przed wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego. Zarzutów takich nie można natomiast formułować przeciwko prawomocnym wyrokom sądowym czy nakazom zapłaty, ponieważ tego rodzaju tytuły egzekucyjne chroni powaga rzeczy osądzonej. Wystąpienie z powództwem egzekucyjnym jest także możliwe, jeśli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane. Do zdarzeń takich zalicza się m.in. wykonanie zobowiązania, przedawnienie, czy potrącenie. Jeżeli tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy sądowej. Oparcie powództwa na zarzucie spełnienia świadczenia może nastąpić wtedy, gdy wcześniej zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Powództwo przeciwegzekucyjne może wnieść również małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności z tytułu zobowiązań współmałżonka.