Podział majątku wspólnego małżonków

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami ustawowa wspólność majątkowa. Co do zasady, obejmuje ona przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, co tworzy tzw. majątek wspólny. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością majątkową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Definicja wspólności ustawowej ujęta w art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego znajduje rozwinięcie w kolejnych przepisach, określających m. in. skład majątku wspólnego i osobistego małżonków, jak też zasady rozliczenia między małżonkami po ustaniu wspólności majątkowej (art. 45 K. r. o.).

Wspólność majątkowa małżeńska ustaje z chwilą orzeczenia rozwodu lub separacji. Małżonkowie mogą również zawrzeć między sobą umowę ustanawiającą rozdzielność majątkową, jak również, każdy z nich może z ważnych powodów żądać ustanowienia takiej rozdzielności przez sąd. Po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, ulega ona przekształceniu we współwłasność w częściach ułamkowych. Jeśli do podziału majątku wspólnego nie dojdzie w toku postępowania rozwodowego, co nie następuje z reguły z powodu braku porozumienia stron co do podziału lub obawy przed przewlekłością sprawy rozwodowej, byli małżonkowie (każdy z nich) mogą mogą po orzeczeniu rozwodu wystąpić do sądu z wnioskiem o podział majątku wspólnego.

Sądowe postępowanie o podział majątku wspólnego prowadzone jest w oparciu o szereg przepisów prawa materialnego i procesowego, stanowiących obszerną i skomplikowaną materię prawną. Stosuje się w jego toku zarówno przepisy prawa rodzinnego, jak i odpowiednio przepisy o dziale spadku i zniesieniu współwłasności, w tym, współwłasności nieruchomości. Chociaż w myśl tych przepisów skład i wartość majątku podlegającego podziałowi ustala sąd (art 684 K. p. c.), to końcowe rozstrzygnięcie oparte jest na twierdzeniach i dowodach przedstawionych przez uczestników postępowania. Dlatego w interesie każdego z uczestników postępowania leży zgłoszenie stosownych twierdzeń, żądań, oraz dowodów i wniosków dowodowych na ich poparcie.

Zgodnie z treścią art. 45 § 1 K. r. o., „Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. (…)”. Sposób realizacji obowiązków i uprawnień uczestników postępowania o podział majątku wspólnego uzależniony jest przede wszystkim od ich osobistej aktywności. Konieczność zgłoszenia stosownych wniosków i żądań dotyczy również sposobu podziału przedmiotów majątku wspólnego i ewentualnych dopłat lub spłat (np. w przypadku podziału nieruchomości). Już sama konstrukcja przywołanego fragmentu przepisu art. 45 § 1 K. r. o. wskazuje, że niektóre rozliczenia dokonywane są przez sąd wyłącznie na żądanie uczestnika zgłoszone na odpowiednim etapie postępowania. Pamiętać należy, że choć postępowanie o podział majątku wspólnego toczy się w trybie nieprocesowym, to stosuje się do niego odpowiednio przepisy o procesie, w tym również ograniczenia wynikające z prekluzji dowodowej. Dla pełnej ochrony swoich interesów, zasadne wydaje się skorzystanie w toku postępowania o podział majątku wspólnego z pomocy adwokata działającego w charakterze pełnomocnika uczestnika.

adwokat Marek Dulniak

Warszawa, 2 września 2015 r.