możliwość stosowania dobrowolnego poddania się odpowiedzialności za przestępstwo skarbowe
Przestępstwo uczestnictwa w zagranicznych grach hazardowych uregulowane zostało w art. 107 § 2 k.k.s., zgodnie z którym: „Kto na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uczestniczy w zagranicznej grze losowej lub zagranicznym zakładzie wzajemnym, podlega karze grzywny do 120 stawek dziennych.”
Aktualne brzmienie przepisu art. 107 § 2 k.k.s. nadane zostało ustawą z dnia 9.10.2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Z 2015 r., poz. 1855), która weszła w życie w dniu 13 lutego 2016 r. Nowelizacja złagodziła sankcję karną do kary grzywny w wysokości do 120 stawek dziennych. Przypomnieć należy, że przez okres ponad dziesięciu lat, przestępstwo to zagrożone było karą, której górna granica wynosiła aż 3 lata pozbawienia wolności (przed tym okresem przestępstwo zagrożone było karą pozbawienia wolności do lat 2). We wspomnianym okresie karalność przestępstwa uczestnictwa w zagranicznej grze losowej zrównana była z karalnością przestępstwa urządzania lub prowadzenia gier hazardowych wbrew przepisom ustawy lub warunkom koncesji, uregulowanego w art. 107 § 1 k.k.s. Rozwiązanie to przez lata budziło zasadne kontrowersje co do nadmiernej represyjności i wewnętrznej niespójności przepisów karnoskarbowych, jednak o nowelizacji zdecydowały dopiero obawy o niezgodność przepisu z prawem Unii Europejskiej, w szczególności Traktatem o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). W uzasadnieniu do rządowego projektu nowelizacji wskazywano również na dyskryminacyjny charakter zróżnicowania kar dla podobnych zachowań przestępnych, w zależności od tego, czy organizatorem gry był podmiot krajowy, czy zagraniczny. Przywoływano jako argument treść art. 109 k.k.s., który penalizuje udział w krajowych grach losowych lub zakładach wzajemnych, organizowanych wbrew przepisom ustawy i przewiduje karę grzywny do wysokości 120 stawek dziennych, podczas gdy, jak wyżej wspomniano, udział w grach zagranicznych podlegał karze do 3 lat pozbawienia wolności (patrz: Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, z dnia 10.07.2015 r., Druk nr 3659 – na stronach Systemu Informacyjnego Sejmu, www.sejm.gov.pl).
Obniżenie progu karalności przestępstwa uczestnictwa w zagranicznych grach hazardowych otworzyło dla podejrzanych możliwość korzystania z dodatkowego trybu konsensualnego, tj. instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności (art. 17 i n. k.k.s. oraz art. 142 i n. k.k.s.). Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest instytucją szczególną, przewidzianą dla niektórych przestępstw karnoskarbowych. Zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności udziela Sąd, po spełnieniu przesłanek określonych w ww. przepisach. Na atrakcyjność tej regulacji z pewnością wpływa treść art. 18 § 2 k.k.s., który przewiduje, że „Prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego”. Możliwość skorzystania z tego trybu procesowego nabiera doniosłości dla tych podejrzanych, którym szczególnie zależy na formalnym utrzymaniu statusu osoby niekaranej, np. urzędnikom, funkcjonariuszom służb państwowych, osobom prowadzącym działalność koncesjonowaną lub innym osobom, od których wymaga się zaświadczenia o niekaralności.
Korzystanie z trybów konsensualnych, do których zalicza się dobrowolne poddanie odpowiedzialności, zawsze wiąże się z pewnym ryzykiem procesowych zysków i strat zarówno po stronie sprawcy jak i oskarżyciela, gdyż nie ma pewności co do treści ewentualnego wyroku, który zapadłby po przeprowadzeniu postępowania karnego w zwykłym trybie. Należy pamiętać, że pomimo korzyści płynących z dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, zastosowanie tej instytucji może jednak wywoływać dla sprawcy pewne skutki w innych obszarach prawnych, np. w sferze prawa administracyjnego. Na tym tle zwrócić należy uwagę na dorobek orzeczniczy sądownictwa administracyjnego w zakresie rozróżniania takich pojęć jak karalność, skazanie i stwierdzenie faktu popełnienia przestępstwa. Dla przykładu, przywołać można pogląd prawny wyrażony w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie sygn. VI SA/Wa 2009/11: „ (…) ustawowe wyłączenie potwierdzania faktu popełnienia przestępstwa wpisem do rejestru skazanych nie stoi na przeszkodzie braniu pod uwagę w postępowaniu o udzielenie zezwolenia na prowadzenie działalności koncesjonowanej faktu popełnienia przestępstwa wykazanego wyrokiem zezwalającym na dobrowolne poddanie się karze.”
Z przedstawionych powyżej powodów, podjęcie negocjacji co do wysokości kary z organem postępowania przygotowawczego, którym w tego rodzaju sprawach jest Urząd Celny, oraz złożenie wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, powinno być poprzedzone przez podejrzanego wnikliwą i rozważną analizą całokształtu swojej sytuacji prawnej oraz prawdopodobieństwa otrzymania wyroku skazującego. Należy bowiem pamiętać, że sam fakt wszczęcia postępowania karnego, a nawet przedstawienia zarzutów, nie jest jeszcze tożsamy ze skazaniem, które następuje dopiero na mocy prawomocnego orzeczenia Sądu.
adwokat Marek Dulniak
Warszawa, 14 kwietnia 2016 r.