Udział w bójce lub pobiciu

Art. 158 Kodeksu karnego. 

Kancelaria świadczy pomoc prawną osobom podejrzanym lub oskarżonym o popełnienie przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, w tym przestępstwa udziału w bójce lub pobiciu, o którym mowa w art. 158 k.k. Pomoc prawna w tym zakresie polega na obronie klienta w toku śledztwa, dochodzenia oraz przed sądem. Możliwe jest także udzielenie jednorazowej porady prawnej. W zakres działania Kancelarii wchodzi również reprezentowanie przed sądami osób pokrzywdzonych przestępstwem. (Zob. poniżej – Korzystanie z pomocy prawnej)

Art. 158.
§ 1. Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Wbrew często spotykanemu potocznemu rozumieniu bójki lub pobicia, powyższy przepis nie odnosi się do sytuacji, w których sprawcą jest tylko jeden napastnik. Działanie jednej osoby może w pewnych sytuacjach prowadzić do odpowiedzialności karnej na podstawie innych przepisów ustawy, np. art. 217 k.k. (dot. naruszenia nietykalności cielesnej). Dla zaistnienia przestępstw opisanych w art. 158 k.k., konieczny jest udział po stronie sprawców dwóch lub więcej osób. W orzecznictwie przyjmuje się, że „(…) z istoty przestępstwa pobicia stypizowanego w art. 158 § 1 k.k. wynika, iż może ono zostać popełnione przez co najmniej dwie osoby, a więc innymi słowy, grupę osób, niemniej jednak w sytuacji gdy w dokonaniu tego przestępstwa bierze udział większa liczba osób (na przykład 3 lub 4), to oczywistym jest, że okoliczność ta podlega stopniowaniu i jako taka, w konsekwencji wpływa też na ocenę stopnia szkodliwości społecznej czynu.” (wyr. SA w Szczecinie z dn. 14.07.2016 r., sygn. II AKa 73/16).

Przestępstwo bójki lub pobicia zaliczane jest do tzw. przestępstw zbiorowych, wobec czego, zasady indywidualizacji odpowiedzialności karnej doznają tutaj pewnych ograniczeń. Zgodnie z dominującym w orzecznictwie sądów poglądem prawnym: „Określona w art. 158 § 1 k.k. quasi odpowiedzialność zbiorowa przejawia się w tym, że sprawca odpowiada na jego podstawie niezależnie od tego, czy to właśnie jego zachowanie stanowi o niebezpieczeństwie dla życia lub zdrowia oraz czy można mu przypisać np. zadanie uderzenia powodującego uszczerbek na zdrowiu.” (wyr. SA w Warszawie z dn. 24.03.2016 r., sygn. II AKa 45/16, zob. także wyr. SA w Warszawie z dn. 01.10.2020 r., sygn. II AKa 349/19). 

Przestępstwo z art. 158 § 1 k.k. ma charakter materialny i jest tzw. typowym przestępstwem „z narażenia” na określone w przepisie niebezpieczeństwo. Okoliczność, że pobicie stanowiło takie narażenie powinna znaleźć wyraz w ustaleniach sądu (zob. wyr. Sądu Najwyższego z dn. 11.06.2021 r., sygn. III KK 155/21). 

Dla przypisania odpowiedzialności za skutek w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci pokrzywdzonego, konieczne jest udowodnienie, że sprawca uczestniczący w bójce lub pobiciu następstwa te co najmniej przewidywał lub mógł przewidzieć, nawet, jeśli następstwa te były wynikiem bezpośredniego działania innej osoby lub osób uczestniczących w tej samej bójce lub pobiciu. Konstrukcja znamion opisanych w art. 158 k.k. oraz złożoność stanów faktycznych odpowiadających dyspozycji tego przepisu sprawiają, że skorzystanie z profesjonalnej obrony adwokata może mieć znaczenie dla zakresu odpowiedzialności karnej osoby, której zarzuca się popełnienie przestępstwa bójki lub pobicia.

Korzystanie z pomocy prawnej

Tak jak w przypadku spraw dotyczących innych przestępstw, prowadzenie obrony przez adwokata polega na podejmowaniu działań procesowych zmierzających do weryfikacji i prawidłowej oceny twierdzeń stron oraz innych zebranych dowodów, podejmowaniu dodatkowej inicjatywy dowodowej, prezentowaniu przed organami procesowymi stanowiska w zakresie oceny prawnej i ustaleń faktycznych. Zakres odpowiedzialności każdego sprawcy uzależniony jest od prawidłowego ustalenia przebiegu zdarzenia, świadomości i innych przesłanek warunkujących przypisanie sprawstwa i winy. Powyższe okoliczności sprawiają, że skorzystanie z pomocy obrońcy już na etapie zatrzymania lub przedstawienia zarzutów może mieć istotne znaczenie dla prawidłowej realizacji prawa do obrony przez osobę podejrzaną lub oskarżoną o popełnienie przestępstwa.  

Dokładne i aktualne opisy znamion przywołanych wyżej przepisów oraz zagrożenia karami, zawarte są w wymienionych w tekście przepisach Kodeksu karnego.

adwokat Marek Dulniak

Warszawa, 18 października 2022 r. 

Zobacz również: