Przestępstwo z art. 178b k.k. – podstawowe zagadnienia i obrona
Kancelaria Adwokacka Marka Dulniaka świadczy pomoc prawną w sprawach dotyczących przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w tym, spowodowania wypadku czy ucieczki przed kontrolą policji. Pomoc prawna polega na obronie klienta w toku śledztwa, dochodzenia oraz przed sądem.
Podstawa prawna i omówienie:
Art. 178b. Kto, pomimo wydania przez osobę uprawnioną do kontroli ruchu drogowego, poruszającą się pojazdem lub znajdującą się na statku wodnym albo powietrznym, przy użyciu sygnałów dźwiękowych i świetlnych, polecenia zatrzymania pojazdu mechanicznego nie zatrzymuje niezwłocznie pojazdu i kontynuuje jazdę,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Czynność sprawcza – na czym polega popełnienie przestępstwa z art. 178b k.k.
Karalne jest zachowanie polegające na niezatrzymaniu pojazdu przez kierującego i kontynuowaniu jazdy, przy czym, zatrzymanie pojazdu powinno nastąpić niezwłocznie po wydaniu polecenia przez osobę uprawnioną do kontroli, np. policjanta, inspektora Inspekcji Ruchu Drogowego czy żołnierza Żandarmerii Wojskowej. Wydanie polecenia zatrzymania powinno nastąpić przy użyciu sygnałów dźwiękowych i świetlnych. Użycie tych sygnałów powinno być czytelne i zrozumiałe dla zatrzymywanego. W rozporządzeniu dotyczącym znaków i sygnałów drogowych wskazuje się na przykład, że w sytuacji jazdy za kierującym, do którego skierowane jest polecenie zatrzymania, policja używa sygnałów poprzez krótkotrwałe włączenie niebieskiego światła błyskowego i sygnału dźwiękowego o zmiennym tonie (§ 111 ust. 2 pkt 2 rozp. M. Infr. oraz MSW i A z dn. 31 lipca 2002 r.). Z przepisu nie wynika, że pojazd policji musi być oznakowany. Pojazd, w którym znajduje się osoba uprawniona do kontroli i wydania polecenia zatrzymania, musi znajdować się w ruchu. Bez spełnienia tego warunku nie może być mowy o karalności zachowania kierującego pojazdem, który nie wykonał polecenia zatrzymania się i kontynuował jazdę. W sprawie, w której funkcjonariusz policji wydał polecenie zatrzymania innego pojazdu, samemu znajdując się poza pojazdem policyjnym, a nadto używając wyłącznie tarczy sygnalizacyjnej – nie doszło do wypełnienia znamion przestępstwa z art. 178b k.k. (tak Sąd Najwyższy w wyr. z 22.10.2024 r., sygn. akt III KK 294/24, publ. na str. int. SN). W innym orzeczeniu wskazano, że „(…) wydanie polecenia zatrzymania przez podmiot uprawniony znajdujący się poza pojazdem i zignorowanie tego polecenia, nie wyczerpuje znamion przestępstwa z art. 178b KK, lecz wykroczenia z art. 92 § 2 KW, który to przepis stanowi, że: „kto w celu uniknięcia kontroli nie stosuje się do sygnału osoby uprawnionej do kontroli ruchu drogowego, nakazującego zatrzymanie pojazdu, podlega karze aresztu albo grzywny” (wyr. SN z 12.12.2024 r., sygn. akt II KK 499/24, publ. j.w.). Należy jednak pamiętać, że warunek pozostawania w ruchu nie dotyczy statku powietrznego lub statku wodnego, w którym znajduje się osoba uprawniona do kontroli ruchu drogowego. Pozycja takiego statku, np. helikoptera policyjnego, z którego wydawane jest polecenie zatrzymania do kontroli, może być statyczna (np. helikopter znajdujący się w powietrzu nieruchomo nad autostradą).
Rodzaj winy, formalny charakter przestępstwa z art. 178 b k.k.
Przestępstwo z art. 178b k.k. jest przestępstwem umyślnym, które może zostać popełnione zarówno z zamiarem bezpośrednim (sprawca chce popełnić przestępstwo), jak i ewentualnym (sprawca przewidując możliwość popełnienia przestępstwa, na to się godzi). Działając z zamiarem ewentualnym, sprawca co najmniej uświadamia sobie, że w konkretnym stanie faktycznym może być adresatem polecenia zatrzymania się do kontroli i pomimo tego kontynuuje jazdę.
Konstrukcja znamion przestępstwa, o którym mowa w art. 178b k.k. wskazuje, że przestępstwo to ma charakter formalny, a co za tym idzie, dla jego popełnienia nie jest konieczne wystąpienie jakiegokolwiek skutku, np. spowodowania zagrożenia przez kierowcę, który nie zatrzymał pojazdu i kontynuował jazdę. Nie jest także istotny powód, dla którego kierowca nie wykonuje polecenia zatrzymania pojazdu. Odróżnia to sprawcę tego przestępstwa od sprawcy wykroczenia z art. 92 § 2 k.w., który działa „w celu uniknięcia kontroli”. Dlatego przyjmuje się, że wykroczenie niezatrzymania się do kontroli może zostać popełnione wyłącznie z zamiarem bezpośrednim.
Kara i środki karne
Przestępstwo z art. 178b k.k. zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Nie wyklucza to jednak w niektórych sytuacjach możliwości wymierzenia zamiast pozbawienia wolności kary ograniczenia wolności albo grzywny. Podstawę stanowi tutaj art. 37a § 1 k.k. W przypadku skazania za przestępstwo z art. 178b k.k., sąd ma obowiązek zastosować zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów. Jeśli sprawca w chwili popełnienia przestępstwa znajdował się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, zatrzymanie prawa jazdy nastąpi na okres nie krótszy niż trzy lata. Obligatoryjnie orzeka się również świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym.
Korzystanie z pomocy prawnej obrońcy
Każdej osobie podejrzanej albo oskarżonej o popełnienie przestępstwa przysługuje prawo do obrony, w tym do korzystania z pomocy obrońcy (zob. art. 6 Kodeksu postępowania karnego). Prowadzenie obrony polega na podejmowaniu przez adwokata działań procesowych zmierzających do weryfikacji i prawidłowej oceny twierdzeń oskarżyciela oraz innych zebranych dowodów, podejmowaniu dodatkowej inicjatywy dowodowej, prezentowaniu przed organami procesowymi stanowiska w zakresie oceny prawnej czynu i ustaleń faktycznych. Ma to istotne znaczenie także w sprawach tzw. przestępstw komunikacyjnych, w których dokonanie prawidłowych ustaleń faktycznych niejednokrotnie wiąże się z koniecznością przeprowadzenia wielu czynności procesowych i dowodów, w tym uzyskania wiadomości specjalnych, powołania biegłych różnych specjalności, np. z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego, w tym, pomiaru i rejestracji zdarzeń drogowych, z zakresu wypadków.
Zakres odpowiedzialności oskarżonego uzależniony jest od prawidłowego ustalenia przebiegu zdarzenia, świadomości oraz innych przesłanek warunkujących ostateczne przypisanie sprawstwa i winy. Postępowania karne w tego typu sprawach mogą mieć złożony charakter pod względem faktycznym i prawnym. Ocenie mogą podlegać np. kwestie prawidłowego działania urządzeń, zastosowanych procedur, reakcji uczestników ruchu. Okoliczności te sprawiają, że skorzystanie z pomocy obrońcy już na początkowym etapie sprawy, może mieć istotne znaczenie dla prawidłowej realizacji prawa do obrony przez osobę podejrzaną lub oskarżoną o popełnienie przestępstwa.
Dokładna i aktualna treść przywołanych w tekście przepisów, zawarta jest w Dzienniku Ustaw.
adwokat Marek Dulniak
Warszawa, 07 stycznia 2025 r.
Zobacz również: