Kradzież rozbójnicza – podstawowe zagadnienia i obrona
Art. 281. Kto, w celu utrzymania się w posiadaniu zabranej rzeczy, bezpośrednio po dokonaniu kradzieży, używa przemocy wobec osoby lub grozi natychmiastowym jej użyciem albo doprowadza człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Dobra prawne naruszane przestępstwem
Przestępstwo kradzieży rozbójniczej (art. 281 k.k.) umiejscowione jest w Rozdziale XXXV Kodeksu karnego, który zawiera zbiór przepisów przewidujących odpowiedzialność karną za przestępstwa skierowane przeciwko ogólnemu dobru prawnemu, jakim jest własność i niektóre inne prawa przysługujące w stosunku do mienia. Elementami przestępstwa opisanego w art. 281 k.k. jest zarówno działanie skierowane w stosunku do zabranej rzeczy, jak i przemoc lub groźba skierowane wobec osoby. Dobrem chronionym w przypadku przestępstwa kradzieży rozbójniczej będzie więc dodatkowo życie i zdrowie człowieka oraz poczucie bezpieczeństwa, wolność od zagrożenia.
Kradzież rozbójnicza
Popełnienie przestępstwa kradzieży rozbójniczej następuje bezpośrednio po wcześniejszym dokonaniu kradzieży, czyli zaboru mienia celem jego przywłaszczenia. Działanie sprawcy znamionowane jest użyciem przemocy wobec osoby lub groźbą natychmiastowego użycia przemocy albo doprowadzeniem do stanu nieprzytomności lub bezbronności. Celem działania sprawcy jest utrzymanie się w posiadaniu zabranej rzeczy. W orzecznictwie przyjmuje się, że przestępstwo kradzieży rozbójniczej nie stanowi typu kwalifikowanego kradzieży zwykłej ani nie jest przestępstwem złożonym – kradzież nie jest czynnością sprawczą tego przestępstwa, lecz niezbędną przesłanką realizacji jego znamion. Jest przestępstwem indywidualnym (właściwym), którego podmiotem może być jedynie posiadacz skradzionej rzeczy. Kwestię odpowiedzialności osoby niebędącej podmiotem tego przestępstwa, lecz współdziałającej w jego popełnieniu należy zatem rozpatrywać przez pryzmat art. 21 § 2 k.k. (zob. wyr. SA w Katowicach z 13.11.2018 r., sygn. II AKa 448/18). Jeśli więc na przykład osoba współdziałająca wie o zaistniałej dopiero co kradzieży i używa przemocy w celu utrzymania się w posiadaniu rzeczy przez sprawcę kradzieży, to poniesie odpowiedzialność za kradzież rozbójniczą (art. 281 k.k.) jako współsprawca tego przestępstwa (art. 18 § 1 k.k.), pomimo tego, że sama nie była sprawcą wcześniejszej kradzieży.
Kradzież rozbójnicza jest przestępstwem umyślnym o charakterze kierunkowym, tj. zachowanie sprawcy ukierunkowane jest na osiągnięcie celu jakim jest utrzymanie się w posiadaniu ukradzionej rzeczy. Dla oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu istotne znaczenie będzie miał m.in. stopień agresji i nasilenie przemocy użytej wobec pokrzywdzonego przez sprawcę.
Rozbój, a kradzież rozbójnicza
Rozróżnienie obu typów przestępstwa następuje na płaszczyźnie momentu, w którym użyta została przemoc. Przestępstwo rozboju (art. 280 k.k.) polega na kradzieży z użyciem przemocy lub groźby natychmiastowego jej użycia albo doprowadzeniu do stanu nieprzytomności lub bezbronności. Jeśli zatem przemoc stosowana jest już po dokonaniu zaboru rzeczy, zachowanie sprawcy będzie oceniane w kontekście znamion przestępstwa kradzieży rozbójniczej (art. 281 k.k.), jeśli przed lub w trakcie kradzieży, kwalifikacja sprawstwa przesunie się w kierunku przestępstwa rozboju (art. 280 k.k.). W przypadku przestępstwa kradzieży rozbójniczej, sprawca używa przemocy lub innych rozbójniczych środków
„(…) po dokonaniu kradzieży, aby utrzymać się w posiadaniu skradzionej rzeczy. Natomiast przy rozboju środki te służą do obezwładnienia lub pokonania oporu pokrzywdzonego w celu dokonania kradzieży (tzn. są stosowane przed lub w trakcie dokonywania zaboru).” (tak. wyr. SA w Białymstoku z 19.03.2013 r., sygn. II AKa 42/13).
Korzystanie z pomocy prawnej
Tak jak w przypadku spraw dotyczących innych przestępstw, prowadzenie obrony wymaga podejmowania działań procesowych zmierzających do weryfikacji i prawidłowej oceny twierdzeń stron oraz innych zebranych dowodów, podejmowania dodatkowej inicjatywy dowodowej, prezentowania przed organami procesowymi stanowiska w zakresie oceny prawnej i ustaleń faktycznych.
Ciężar przestępstwa kradzieży rozbójniczej i wysokie zagrożenie karą skutkują częstym stosowaniem tymczasowego aresztowania wobec osób podejrzanych i oskarżonych o popełnienie tego przestępstwa. Przesłanką stosowania tymczasowego aresztowania może być także obawa matactwa, która nabiera dodatkowego znaczenia procesowego w przypadku popełnienia przestępstwa kradzieży rozbójniczej wspólnie z inną osobą lub osobami. Zakres odpowiedzialności każdego sprawcy uzależniony jest od prawidłowego ustalenia przebiegu zdarzenia, roli współsprawcy, świadomości i innych przesłanek warunkujących przypisanie sprawstwa i winy. Powyższe okoliczności sprawiają, że skorzystanie z pomocy obrońcy już na etapie zatrzymania lub przedstawienia zarzutów może mieć istotne znaczenie dla prawidłowej realizacji prawa do obrony przez osobę podejrzaną lub oskarżoną o popełnienie przestępstwa.
adwokat Marek Dulniak
Warszawa, 23 marca 2022 r.
Zobacz również: