Przestępstwo ukrycia dokumentu, zniszczenia dokumentu, usunięcia lub uszkodzenia dokumentu – art. 276 K.K.

Art. 276 Kodeksu karnego – podstawowe zagadnienia; obrona 

Kancelaria świadczy pomoc prawną osobom podejrzanym lub oskarżonym o popełnienie przestępstw dotyczących niszczenia, uszkadzania, usunięcia lub ukrycia dokumentu, a także innych przestępstw przeciwko dokumentom. Pomoc prawna w tym zakresie polega na obronie klienta w toku śledztwa, dochodzenia oraz przed sądem. Możliwe jest także udzielenie jednorazowej porady prawnej. Kancelaria udziela także pomocy prawnej osobom pokrzywdzonym przestępstwem.

(Zob. poniżej – Korzystanie z pomocy prawnej)

Na temat przestępstwa ukrycia, zniszczenia lub uszkodzenia dokumentu: 

Art 276. Kto niszczy, uszkadza, czyni bezużytecznym, ukrywa lub usuwa dokument, którym nie ma prawa wyłącznie rozporządzać, 
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

 

Przestępstwo z art. 276 k.k., polega na niszczeniu, uszkadzaniu, czynieniu bezużytecznym, ukrywaniu albo usuwaniu dokumentu. Karalność wymienionych zachowań (czynności sprawczych) uwarunkowana jest ich podjęciem wobec dokumentu, którym sprawca nie ma prawa wyłącznie rozporządzać.

 

Dokument, którym sprawca nie ma prawa wyłącznie rozporządzać, to np. dokument określający uprawnienia sprawcy oraz innej osoby (ew. osób), lecz wydany w jednym egzemplarzu; będzie to także dokument cudzy, tj. określający prawa innych osób, jak i np. dokument urzędowy sporządzony w jednym egzemplarzu. Prawo do rozporządzania dokumentem przez osobę uprawnioną wyłączone zostaje np. przy załączeniu dokumentu do akt sprawy prowadzonej przez organ administracyjny, sądowy, śledczy czy wydaniu dokumentu na żądanie takiego organu (odzyskanie dokumentu możliwe jest wtedy jedynie za zgodą takiego organu i po przeprowadzeniu stosownej procedury). Przestępstwo, o którym mowa w art. 276 k.k. zaliczane jest do kategorii przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów (Rozdział XXXIV Kodeksu karnego). Sprawcą przestępstwa opisanego w art. 276 k.k. może być każda osoba (jest to tzw. przestępstwo powszechne). Jest to zarazem przestępstwo o charakterze materialnym (skutkowym), gdzie skutek polega np. na utraceniu przez dokument (poprzez jego zniszczenie, uszkodzenie, uczynienie bezużytecznym) dotychczasowej funkcji prawnej lub znaczenia, ewentualnie na utracie dostępu do dokumentu przez osobę uprawnioną (w przypadku ukrywania, usunięcia dokumentu).

 

Dobra prawne naruszane przestępstwem

Pod ochroną art. 276 k.k. pozostaje dobro prawne, którym jest wiarygodność dokumentów i prawdziwość zawartych w nich informacji. Dobrem chronionym będą zatem wyrażone w dokumentach uprawnienia osób, podmiotów, instytucji oraz możliwość dowodzenia tych uprawnień przy pomocy dokumentu. Określone w dokumentach uprawnienia, zostają zagrożone wymienionymi w art. 276 k.k. działaniami, które pozbawiają lub ograniczają możliwość posługiwania się dokumentem przez osobę uprawnioną. Szerszym przedmiotem ochrony tego przepisu jest prawidłowe funkcjonowanie organów wymiaru sprawiedliwości, administracji, samorządu i innych podmiotów wystawiających lub posługujących się dokumentami.

 

Ukrycie, zniszczenie, uszkodzenie, usunięcie dokumentu, uczynienie dokumentu bezużytecznym  

Art. 276 k.k. zawiera katalog zachowań, których podjęcie w stosunku do dokumentu, którym sprawca nie ma prawa wyłącznie rozporządzać, uznaje się na karalne.

Ukrycie dokumentu oznacza np. umieszczenie dokumentu w miejscu znanym sprawcy, nieznanym zaś osobom, którym przysługują prawa do rozporządzania dokumentem – „(…) znamię „ukrywania” dokumentu winno być interpretowane jako utajnienie miejsca jego przechowywania, umieszczenie w takim miejscu, o którym jego legalny dysponent nie wie. Istota ukrycia polega zatem na ulokowaniu dokumentu w miejscu nieznanym dla osoby uprawnionej, gdy sprawca swoje działanie w sposób świadomy ukierunkowuje na wywołanie takiego stanu, aby dokument był ukryty, schowany, niedostępny dla osoby uprawnionej.” (wyr. SO Warszawa – Praga w Warszawie z 24.06.2020 r., sygn. akt: V K 222/16 – wyrok uniewinniający od zarzutu ukrywania dokumentów, publ. na str. int. Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych). Ukrycie dokumentu oznacza nie tylko jego umieszczenie w miejscu niewiadomym dla osoby uprawnionej, ale również w miejscu niedostępnym – może oznaczać zarówno nieujawnienie dokumentu, uniedostępnienie lub niezwrócenie uprawnionemu (zob. wyr. SO w Poznaniu z 14.12.2017 r., sygn. akt: XVII Ka 1386/17, publ. Portal.., jak wyżej). Przedmiotem przestępstwa ukrycia dokumentów mogą być np. faktury VAT, czy całość dokumentacji podatkowej. W przypadku ukrycia dokumentacji księgowej, może np. dojść do sytuacji, w której osoba wcześniej upoważniona do prowadzenia spraw księgowych, po rozwiązaniu umowy, pomimo wezwań, odmawia zwrócenia takich dokumentów osobie uprawnionej, zaś dokumenty zostają wydane dopiero po interwencji policji; dla karalności czynu polegającego na ukryciu dokumentu nie ma tutaj znaczenia fakt, że pokrzywdzony mógł wiedzieć, gdzie fizycznie dokumenty się znajdowały (zob. wyr. SO w Gliwicach z 02.10.2018 r., sygn. akt: VI Ka 690/18).

Zniszczenie dokumentu oznacza fizyczne oddziaływanie na dokument, które prowadzi do całkowitego pozbawienia go znaczenia prawnego, które ze sobą niesie (np. przez podarcie, pocięcie, spalenie, rozpuszczenie itp). Należy pamiętać, że dokument jest nośnikiem określonych danych o charakterze prawnym (zgodnie z art. 115 § 14 k.k. „Dokumentem jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne”), zatem jego fizyczne zniszczenie nie musi być pełne, aby w całości utracił swoją doniosłość prawną. W tym sensie, uszkodzenie dokumentu oznaczać będzie jedynie częściową utratę jego znaczenia prawnego.

 

Faktura nierzetelna lub wadliwa, adwokat Warszawa

 

Usunięcie dokumentu oznacza fizyczne pozbawienie osoby uprawnionej do dysponowania dokumentem władztwa nad dokumentem, tj. przejęcie dokumentu, przeniesienie, zmianę jego położenia np. wyjęcie dokumentu z akt lub z uporządkowanego zgodnie z przepisami zbioru. Znamię usunięcia dokumentu może zawierać niektóre elementy czynności sprawczej polegającej na ukryciu dokumentu (np. schowanie, uczynienie go niedostępnym dla osoby uprawnionej), jednak w porównaniu od ukrycia, znamię usunięcia dokumentu zawiera dodatkowy element działania charakterystyczny dla dokonaniu zaboru – np. zabraniu dokumentu z miejsca, w którym jest przechowywany zgodnie z wolą osoby uprawnionej. Przykładem karalnego usunięcia dokumentu na gruncie art. 276 k.k. będzie usunięcie dokumentów (np. notatek urzędowych, protokołów) z akt sprawy karnej (zob. wyr. z dn. 26.04.2017 r. Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie, sygn. akt: VIII K 49/17 /publ. j.w./, w którym uznano, że sprawca usunął dokumenty z akt postępowania przygotowawczego w celu poprawy swojej sytuacji procesowej).

Uczynienie dokumentu bezużytecznym oznacza dokonanie w dokumencie takich zmian, które unicestwią jego funkcję prawną. Dokument, np. testament, utraci swoją wartość prawną poprzez usunięcie z jego treści istotnych elementów decydujących o jego ważności. Dokument taki stanie się nieprzydatny dla osób uprawnionych. Działanie sprawcy może również przybrać postać dokonania różnego rodzaju dopisków, które pozbawią dokument wyrażonego w nim znaczenia prawnego.

 

Rodzaj winy

Przestępstwo opisane w art. 276 k.k. ma charakter umyślny i może zostać popełnione zarówno z zamiarem bezpośrednim (tj. sprawca chce popełnić przestępstwo), jak i zamiarem ewentualnym (gdy sprawca przewidując możliwość popełnienie przestępstwa, godzi się na to – zob. art. 9 k.k.). Sprawca przestępstwa z art. 276 kk. ma świadomość, w tym co najmniej przewiduje i godzi się na to, że dokument, który np. usuwa, ukrywa, uszkadza czy niszczy, jest dokumentem, którym nie ma prawa wyłącznie rozporządzać.

 

czynny żal - prawo skarbowe

Korzystanie z pomocy obrońcy

Każdej osobie podejrzanej albo oskarżonej o popełnienie przestępstwa, przysługuje prawo do obrony, w tym, do korzystania z pomocy obrońcy (zob. art. 6 Kodeksu postępowania karnego). Obrońcą w sprawie karnej może być adwokat lub radca prawny. Skorzystanie z pomocy obrońcy już na początkowym etapie postępowania karnego może mieć istotne znaczenie dla prawidłowej realizacji prawa do obrony w całej sprawie. Procesy karne w sprawach z art. 276 k.k. miewają złożony charakter zarówno pod względem faktycznym jak i prawnym. Aktywność procesowa profesjonalnego obrońcy w zakresie postępowania dowodowego, składanych wniosków i twierdzeń oraz weryfikacji ustaleń organów procesowych, może mieć kluczowe znaczenie dla prawidłowego określenia zakresu sprawstwa i winy bądź ustalenia braku istnienia tych elementów przestępstwa.

Dokładna i aktualna treść przywołanych przepisów, zawarta jest w Kodeksie karnym i Kodeksie postępowania karnego, w aktualnie obowiązującym brzmieniu.

adwokat Marek Dulniak

Warszawa, 25.10.2022 r. 

Zobacz również: