objaśnienia, dowody, obrona
Art. 197. § 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego,
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
§ 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia:
1) wspólnie z inną osobą,
2) wobec małoletniego poniżej lat 15,
3) wobec wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1–3 działa ze szczególnym okrucieństwem,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5.
Przestępstwo zgwałcenia należy do grupy przestępstw ujętych w rozdziale XXV Kodeksu karnego i skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Istotą tego przestępstwa jest zmuszanie do kontaktu seksualnego osoby, która na taki rodzaj obcowania nie wyraża zgody. Gwałt godzi w takie dobra chronione prawem, jak wolność dokonywania wyborów w sferze własnego życia seksualnego, bez przymusu i karalnej ingerencji ze strony innych osób. Wolność wyboru dotyczy zarówno sposobu i momentu realizacji swojej aktywności seksualnej, jak również innych okoliczności, w tym, doboru partnerów, ich liczby i zgody na określone zachowania seksualne.
Przestępstwo gwałtu jest przestępstwem umyślnym, które może zostać popełnione w zamiarze bezpośrednim (art. 9 § 1 k.k. – sprawca chce popełnić przestępstwo). Jest to zarazem przestępstwo skutkowe, a znamieniem skutku jest doprowadzenie innej osoby do obcowania płciowego lub poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności.
Sposób działania sprawcy przestępstwa gwałtu z art. 197 § 1 k.k. polega na użyciu: przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu. Określenia te zostały zdefiniowane w doktrynie i orzecznictwie sądów. Zachowania sprawcy mogą polegać na przykład na użyciu siły fizycznej (np. przytrzymywaniu, biciu), groźbach użycia przemocy (np. spowodowania bólu lub obrażeń u ofiary lub innej osoby), wprowadzeniu w błąd lub wykorzystaniu błędu ofiary w zakresie procesów decyzyjnych (np. podstępnym podaniu narkotyku lub innego środka odurzającego) oraz na wielu innych zachowaniach uzależnionych od konkretnych sytuacji. Wspólnym mianownikiem tych zachowań jest pokonywanie sprzeciwu bądź oporu ofiary przed współżyciem lub innymi czynnościami seksualnymi, a w niektórych sytuacjach także oddziaływanie innymi środkami na możliwość świadomego i swobodnego podjęcia decyzji.
Należy pamiętać, że zgoda partnera seksualnego na określoną formę zachowań seksualnych nie musi oznaczać zgody na inne zachowania lub kontynuację zachowań proponowanych przez współpartnera. Jeśli na przykład w trakcie stosunku dojdzie do zachowań, na które partner lub partnerka nie wyraża zgody, a jej opór zostanie przełamany w sposób opisany w art. 197 k.k., to od tego momentu będziemy mieli do czynienia z przestępstwem zgwałcenia. Należy również mieć na uwadze, że dla uznania określonego zachowania seksualnego za przestępstwo nie jest konieczne użycie siły fizycznej przez sprawcę, jak również, opór ofiary nie musi się wyrażać jej fizyczną obroną. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że „Czyn z art. 197 k.k. stanowi zamach na wolność seksualną ofiary oraz nie musi łączyć się z powstaniem na ciele w wypadku zgwałcenia obrażeń i o ile uzewnętrzniony jest brak zgody pokrzywdzonej, racjonalnie do proporcji sił, to mamy do czynienia z realizacją znamion tego przestępstwa. (…) opór ofiary nie musi polegać na fizycznym przeciwstawieniu się użytym przez sprawcę środkom zmuszania i w zależności od sytuacji jego dostrzegane dla sprawcy uzewnętrznienie może sprowadzać się do innych form np. płaczu, ustnych wypowiedzi, szarpania czy prób wzywania pomocy” (tak: SA w Katowicach, sygn. II AKa 72/09).
Obrona przed zarzutami popełnienia przestępstwa seksualnego, w tym przestępstwa zgwałcenia, wymaga dużej wiedzy prawnej i umiejętności procesowych. Zdarza się, że oskarżenia o gwałt oparte są na pomówieniach motywowanych rozmaitymi względami, co bywa szczególnie niebezpieczne przy braku innych świadków całego zdarzenia lub jego fragmentu. Obrona wymaga w takich wypadkach podjęcia działań procesowych zmierzających do weryfikacji i prawidłowej oceny twierdzeń stron. Często wiąże się to z koniecznością przeprowadzenia wielu dowodów, w tym, dowodów z opinii biegłych lub ekspertów różnych specjalności (np. z zakresu genetyki, psychologii, seksuologii). Dodatkowo przepisy postępowania karnego przewidują w przypadku niektórych przestępstw seksualnych pewne ograniczenia dowodowe, związane z przesłuchiwaniem osób pokrzywdzonych. Dlatego korzystanie przez osoby podejrzane i oskarżone o popełnienie przestępstw seksualnych z pomocy profesjonalnego obrońcy już od chwili zatrzymania lub przedstawienia pierwszych zarzutów karnych może mieć istotne znaczenie dla prawidłowej realizacji prawa do obrony w toku całej sprawy. Kancelaria posiada wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu obrony w tego typu sprawach.
Dokładne i aktualne opisy znamion przywołanych przestępstw oraz zagrożenia karami, zawarte są w odpowiednich przepisach Kodeksu karnego.
adwokat Marek Dulniak
Warszawa, 14 kwietnia 2018 r.
Czytaj również: