Przestępstwo paserstwa – podstawowe zagadnienia i obrona
Kancelaria świadczy pomoc prawną osobom podejrzanym lub oskarżonym o popełnienie przestępstw przeciwko mieniu, w tym przestępstw paserstwa i paserstwa nieumyślnego. Pomoc prawna w tym zakresie polega na obronie klienta w toku śledztwa, dochodzenia oraz przed sądem. Możliwe jest także udzielenie jednorazowej porady prawnej. W zakres działania Kancelarii wchodzi również reprezentowanie przed sądami osób pokrzywdzonych przestępstwem. (Zob. poniżej – Korzystanie z pomocy prawnej)
Na temat przestępstwa paserstwa (umyślnego – art. 291 k.k. i nieumyślnego – art. 292 k.k.):
Art. 291. § 1. Kto rzecz uzyskaną za pomocą czynu zabronionego nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Art. 292. § 1. Kto rzecz, o której na podstawie towarzyszących okoliczności powinien i może przypuszczać, że została uzyskana za pomocą czynu zabronionego, nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. W wypadku znacznej wartości rzeczy, o której mowa w § 1, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Dobra prawne naruszone przestępstwem
Przestępstwa paserstwa umyślnego i nieumyślnego (art. 291 k.k. i 292 k.k.) umiejscowione są w Rozdziale XXXV Kodeksu karnego, który zawiera zbiór przepisów przewidujących odpowiedzialność karną za przestępstwa skierowane przeciwko ogólnemu dobru prawnemu, jakim jest własność i niektóre inne prawa przysługujące w stosunku do mienia. Pod ochroną art. 291 k.k. pozostaje rzecz – zarówno rzecz ruchoma, jak i nieruchomość. Jeśli przedmiot przestępstwa paserstwa został uzyskany za pomocą przestępstwa przeciwko mieniu (np. przywłaszczenia, kradzieży, rozboju, wyłudzenia), przepis art. 291 § 1 KK chroni własność, a także inne prawa majątkowe, nawet gdy w pewnych sytuacjach ochrona ta może sięgać także w inne sfery porządku prawnego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19 maja 2021 r., sygn. akt: II AKa 145/20).
Paserstwo
Paserstwo może zostać popełnione w stosunku do rzeczy uzyskanej za pomocą czynu zabronionego i polega na nabyciu lub pomocy do zbycia takiej rzeczy albo na jej przyjęciu i pomocy do ukrycia. W orzecznictwie przyjęto, że „Przyjęcie rzeczy zachodzi wtedy, gdy sprawca obejmuje władztwo nad rzeczą uzyskaną w wyniku czynu zabronionego na podstawie uprzedniego porozumienia zawartego z posiadaczem rzeczy. Nabywa on w ten sposób władztwo, ograniczone treścią porozumienia, na przykład otrzymuje rzecz na przechowanie, w użyczenie, użytkowanie (…) Przejęcie rzeczy następuje zarówno wtedy, gdy rzecz zostanie fizycznie przekazana sprawcy w posiadanie, jak i wówczas, gdy nie zostanie oddana do rąk pasera, lecz na przykład złożona w jego mieszkaniu lub innym pomieszczeniu będącym we władaniu pasera. Warunkiem jest w takim przypadku świadomość pasera, iż w jego pomieszczeniu zostały złożone rzeczy pochodzące z czynu zabronionego, co wystarcza dla przyjęcia tzw. konkludentnego objęcia tych rzeczy w posiadanie przez pasera. Przestępstwo z art. 291 KK jest przestępstwem umyślnym, może być popełnione zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak ewentualnym. Zamiar sprawcy nakierowany jest na uzyskanie władztwa nad rzeczą, jej przyjęcie, pomoc do zbycia lub ukrycia. Konieczna jest tu zatem świadomość, że rzecz została uzyskana za pomocą czynu zabronionego ” (tak. SR w Legionowie, wyr. z 11.02.2022 r., sygn. II K 1088/17”).
Kodeks karny przewiduje również odpowiedzialność karną za przestępstwo tzw. paserstwa nieumyślnego, o którym mowa w art. 292 k.k. Odpowiedzialności za to przestępstwo podlega osoba, która na podstawie towarzyszących okoliczności powinna i może przypuszczać, że rzecz, którą nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia – została uzyskana za pomocą czynu zabronionego. W orzecznictwie przyjmuje się, że „(…) sprawca nieumyślnego paserstwa nie musi wiedzieć lub przewidywać, za pomocą jakiego konkretnie czynu zabronionego rzecz została uzyskana, jak również nie musi znać okoliczności, w jakich przestępstwo to zostało popełnione. Nie jest więc konieczne ustalenie podmiotowego związku między sprawcą paserstwa a sprawcą czynu zabronionego, za pomocą którego rzecz został uzyskana. Warunek pochodzenia rzeczy stanowiącej przedmiot paserstwa bezpośrednio z czynu zabronionego nie oznacza również, że sprawca paserstwa musi nabyć rzecz bezpośrednio od sprawcy czynu zabronionego (…). Konieczne jest tylko to, aby istniała obiektywna możliwość powzięcia przez niego przypuszczenia, że rzeczy, które nabywa, zostały uzyskane za pomocą jakiegokolwiek czynu zabronionego.” (wyrok. SN z 28.06. 2017 r., III KK 141/17).
„Przypuszczenie”, o którym mowa w art 292 k.k. może wynikać na przykład ze zbyt niskiej ceny nabywanego towaru, braku wymaganych dokumentów, miejsca, okoliczności zakupu rzeczy lub dotyczyć może osoby, od której dokonuje się zakupu.
W przypadku niektórych przestępstw przeciwko mieniu, w tym przestępstwa paserstwa z art. 291 § 1 k.k., przepisy przewidują zaostrzoną odpowiedzialność, jeśli zostały one popełnione w stosunku do mienia znacznej wartości lub w stosunku do dobra o szczególnym znaczeniu dla kultury (zob. art. 294 k.k.).
Oskarżenia o popełnienie przestępstwa paserstwa nieumyślnego dotyczą m.in. zakupu używanych samochodów, używanego sprzętu elektronicznego czy różnego rodzaju towarów. Po stronie nabywcy takich rzeczy wymagana jest szczególna ostrożność odnośnie ich pochodzenia, tj. upewnienia się, czy rzecz nie pochodzi z przestępstwa (zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 01.03.2018 r., sygn. akt II AKa 229/17, dotyczący zakupu pojazdów pochodzących z kradzieży, opublikowany na internetowym Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych).
Przestępstwo paserstwa jest w niektórych elementach znamion podobne do przestępstwa prania pieniędzy, o którym mowa w art. 299 k.k. Inny charakter przestępstwa prania brudnych pieniędzy wynika m.in. z podejmowania działań służących do legalizacji środków (także mienia ruchomego lub nieruchomości) uzyskanych z przestępstwa, tj. działań, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku (art. 299 § 1 k.k. in fine). Różnic pomiędzy obu typami przestępstw jest więcej, jednak na tle wzajemnego stosowania określających je przepisów nadal pojawiają się rozbieżności.
Korzystanie z pomocy prawnej
Tak jak w przypadku spraw dotyczących innych przestępstw, prowadzenie obrony przez adwokata polega na podejmowaniu działań procesowych zmierzających do weryfikacji i prawidłowej oceny twierdzeń stron oraz innych zebranych dowodów, podejmowaniu dodatkowej inicjatywy dowodowej, prezentowaniu przed organami procesowymi stanowiska w zakresie oceny prawnej i ustaleń faktycznych. Zakres odpowiedzialności każdego sprawcy uzależniony jest od prawidłowego ustalenia przebiegu zdarzenia, świadomości i innych przesłanek warunkujących przypisanie sprawstwa i winy. Powyższe okoliczności sprawiają, że skorzystanie z pomocy obrońcy już na etapie zatrzymania lub przedstawienia zarzutów może mieć istotne znaczenie dla prawidłowej realizacji prawa do obrony przez osobę podejrzaną lub oskarżoną o popełnienie przestępstwa. Dokładne i aktualne opisy znamion przywołanych wyżej przepisów oraz zagrożenia karami, zawarte są w wymienionych w tekście przepisach Kodeksu karnego.
adwokat Marek Dulniak
Warszawa, 15 września 2022 r.
Zobacz również:
- Przestępstwo przywłaszczenia – art. 284 k.k.,
- Przestępstwo kradzieży z włamaniem,
- Przestępstwo zniszczenia, uszkodzenia mienia,
- Przestępstwo wymuszenia rozbójniczego – art. 282 k.k.,
- Przestępstwo oszustwa – art. 286 Kodeksu karnego – wyłudzenie i oszustwo w obrocie cywilnym, gospodarczym i kredytowym; obrona przed zarzutami,
- Art. 56 k.k.s. – Podanie nieprawdy w deklaracjach podatkowych,
- Wystawienie faktury poświadczającej nieprawdę – wybrane zagadnienia interpretacyjne na gruncie art. 271a k.k.,
- Przestępstwo wyłudzenia dotacji – art. 297 § 1 k.k.,
- Przestępstwo prania brudnych pieniędzy (art. 299 k.k.) – a „korzyści” związane z popełnieniem przestępstwa skarbowego.