Przestępstwo niezgłoszenia wniosku o upadłość spółki

Art. 586 k.s.h. – podstawowe zagadnienia i obrona 

Kancelaria Adwokacka zajmuje się świadczeniem pomocy prawnej osobom podejrzanym lub oskarżonym o popełnienie przestępstw, w tym szeroko rozumianych przestępstw gospodarczych. Pomoc prawna w tym zakresie polega na obronie klienta w toku śledztwa, dochodzenia oraz przed sądem. Możliwe jest także udzielenie jednorazowej porady prawnej. W zakres działania Kancelarii wchodzi również reprezentowanie przed sądami osób pokrzywdzonych przestępstwem, w tym osób, które na skutek przestępstwa poniosły szkodę. (Zob. poniżej: Korzystanie z pomocy prawnej obrońcy).

Podstawa prawna i omówienie:

Kodeks spółek handlowych

Art. 586. Kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki
– podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 

Przestępstwo z art. 586 k.s.h. polega na karalnym niezgłoszeniu wniosku o upadłość spółki handlowej

Warunki uzasadniające konieczność złożenia wniosku o opadłość spółki określone są m. in. w art. 21, art. 10 i art. 11 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe. Przepisy te przewidują zarówno termin zgłoszenia wniosku, jak i definiują pojęcie niewypłacalności. Określony w art. 21 prawa upadłościowego termin zobowiązujący dłużnika do zgłoszenia upadłości wynosi trzydzieści dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do zgłoszenia upadłości (w dosłownym brzmieniu: „nie później niż w terminie trzydziestu dni”). Art. 20 ustawy – Prawo upadłościowe określa krąg podmiotów, które „mogą” złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, jednak w orzecznictwie sądów karnych podkreśla się, że „(…) przepis art. 21 prawa upadłościowego uznaje tę możliwość za obowiązek podmiotów wskazanych w art. 20 tejże ustawy podyktowany wymogiem staranności działania w obrocie, a także określa termin na wykonanie tego obowiązku – tj. 30 dni liczone od zaistnienia przesłanki niewypłacalności (w rozumieniu art. 11 powołanej ustawy)” (wyr. Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 24.11.2022 r., sygn. II AKa 211/21, publ. na str. int. Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych). Popełnienie przestępstwa, o którym mowa w art. 586 k.s.h następuje już od pierwszego dnia po upływie tego terminu. W art. 11 ustawy – Prawo upadłościowe wyrażona została zasada, zgodnie z którą, dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Sytuacje, w których przyjmuje się, że nastąpiła utrata takiej zdolności uszczegółowione zostały w dalszych przepisach ww. ustawy, włącznie z rygorystycznymi domniemaniami odnoszącymi się do terminów opóźnień w wykonywaniu zobowiązań, czy stosunku wysokości zobowiązań do wartości majątku dłużnika, który związany jest m.in. z bilansem zobowiązań i aktywów oraz okresem utrzymywania stanu przekroczenia wysokości zobowiązań wobec wartości aktywów. Z tych powodów, częstym elementem procesu dowodzenia w postępowaniach karnych dotyczących przestępstwa z art. 586 k.s.h. są opinie biegłych z zakresu rachunkowości, księgowości, analiz rynkowych czy majątkowych. 

Dobra prawne naruszane przestępstwem

Pod ochroną art. 586 k.s.h. pozostaje ogólne dobro prawne, jakim jest prawidłowość obrotu gospodarczego. Indywidualnym przedmiotem ochrony  przepisu art. 586 k.s.h. są zarówno gospodarcze interesy majątkowe wierzycieli, jak i wspólników spółek handlowych, gdyż ratio legis tego przepisu wyraża się we wzmocnieniu prawnej ochrony interesów tych osób i podmiotów (zob. wyr. Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z 17.09.2020 r., sygn. VI Ka 303/20, publ. Portal.., jak wyżej). 

Formalny charakter przestępstwa z art. 586 k.s.h. i rodzaj winy 

Przestępstwo opisane w art. 586 k.s.h. ma charakter formalny, a co za tym idzie, dla jego popełnienia nie jest konieczne wystąpienie jakiegokolwiek skutku, np. w postaci spowodowania szkody majątkowej wobec spółki, udaremnienia możliwości zaspokojenia wierzycieli czy wyłudzenia majątku. Wystąpienie jakiegokolwiek skutku nie należy do znamion tego przestępstwa i nie decyduje o jego popełnieniu. Jeśli taki skutek wystąpi, to możliwe będzie zastosowanie dodatkowej, oprócz art. 586 k.s.h., kwalifikacji prawnej przestępstwa, np. z art. 296 k.k. dotyczącego wyrządzenia szkody w spółce albo z art. 286 k.k., które dotyczy przestępstwa oszustwa. (zob. wyr. SA w Poznaniu z 06.06.2023 r., sygn. II AKa 125/22, publ. Portal…, jak wyżej).

Przestępstwo z art. 586 k.s.h. jest przestępstwem umyślnym i może zostać popełnione zarówno z zamiarem bezpośrednim (sprawca chce popełnić przestępstwo), jak i ewentualnym (sprawca przewidując możliwość popełnienia przestępstwa, na to się godzi). W przypadku zaniechania zgłoszenia wniosku o upadłość spółki z zamiarem ewentualnym, sprawca co najmniej uświadamia sobie, że w konkretnym stanie faktycznym niezgłoszenie wniosku o upadłość może oznaczać wypełnienie znamion czynu zabronionego. Nie ma przy tym znaczenia motywacja niedopełnienia tego obowiązku przez sprawcę, który np. liczył na poprawę kondycji finansowej i wkalkulował w ryzyko wyjścia z niekorzystnego położenia gospodarczego ewentualność przekroczenia ustawowego terminu do zgłoszenia upadłości, o którym mowa w art. 21 prawa upadłościowego. Motywacja taka może mieć w takim przypadku jedynie wpływ na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu w kontekście art. 115 § 2 Kodeksu karnego (tak SA w Katowicach w wyr. z 19.11.2018 r., sygn. V AGa 620/18, publ. Portal…, jak wyżej). 

 

fałszywe oskarżenie - przestępstwo przeciwko wymiarowi sprawiedliwości

Korzystanie z pomocy prawnej obrońcy

Każdej osobie podejrzanej albo oskarżonej o popełnienie przestępstwa przysługuje prawo do obrony, w tym do korzystania z pomocy obrońcy (zob. art. 6 Kodeksu postępowania karnego). Prowadzenie obrony przez adwokata polega na podejmowaniu działań procesowych zmierzających do weryfikacji i prawidłowej oceny twierdzeń oskarżyciela oraz innych zebranych dowodów, podejmowaniu dodatkowej inicjatywy dowodowej, prezentowaniu przed organami procesowymi stanowiska w zakresie oceny prawnej czynu i ustaleń faktycznych. Ma to istotne znaczenie także w sprawach tzw. przestępstw gospodarczych, w których dokonanie prawidłowych ustaleń faktycznych niejednokrotnie wiąże się z koniecznością przeprowadzenia wielu czynności procesowych i dowodów, w tym uzyskania wiadomości specjalnych, powołania biegłych różnych specjalności, np. z zakresu finansów i rachunkowości. 

Zakres odpowiedzialności oskarżonego uzależniony jest od prawidłowego ustalenia przebiegu zdarzenia, świadomości oraz innych przesłanek warunkujących ostateczne przypisanie sprawstwa i winy. Procesy karne w sprawach z art. 586 k.s.h. miewają złożony charakter pod względem faktycznym i prawnym. Takie okoliczności sprawiają, że skorzystanie z pomocy obrońcy już na etapie zatrzymania lub przedstawienia zarzutów może mieć istotne znaczenie dla prawidłowej realizacji prawa do obrony przez osobę podejrzaną lub oskarżoną o popełnienie przestępstwa.  

Dokładna i aktualna treść przywołanych w tekście przepisów, zawarta jest w ustawach publikowanych w Dzienniku Ustaw. 

adwokat Marek Dulniak

Warszawa, 31 sierpnia 2023 r.

Zobacz również: