Art. 263 KK – Przestępstwa dotyczące broni i amunicji – podstawowe zagadnienia i obrona
Kancelaria Adwokacka zajmuje się świadczeniem pomocy prawnej osobom podejrzanym lub oskarżonym o popełnienie przestępstw. Pomoc prawna w tym zakresie polega na obronie klienta w toku śledztwa, dochodzenia oraz przed sądem. Możliwe jest także udzielenie jednorazowej porady prawnej. W zakres działania Kancelarii wchodzi również reprezentowanie przed sądami osób pokrzywdzonych przestępstwem, w tym osób, które na skutek przestępstwa poniosły szkodę. (Zob. poniżej: Korzystanie z pomocy prawnej obrońcy).
Na temat przestępstw: handlu bronią lub amunicją, nielegalnego posiadania, udostępniania lub utraty broni i amunicji:
Art. 263. § 1. Kto bez wymaganego zezwolenia wyrabia broń palną albo amunicję lub nią handluje,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Kto bez wymaganego zezwolenia posiada broń palną lub amunicję,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Kto, mając zezwolenie na posiadanie broni palnej lub amunicji, udostępnia lub przekazuje ją osobie nieuprawnionej,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 4. Kto nieumyślnie powoduje utratę broni palnej lub amunicji, która zgodnie z prawem pozostaje w jego dyspozycji,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Dobra prawne naruszane przestępstwem
Przestępstwa posiadania broni bez zezwolenia, nielegalnego obrotu bronią oraz nieumyślnego spowodowania utraty broni lub amunicji (art. 263 k.k.) umiejscowione są w Rozdziale XXXII Kodeksu karnego, który zawiera zbiór przepisów przewidujących odpowiedzialność karną za przestępstwa skierowane przeciwko ogólnemu dobru prawnemu, jakim jest porządek publiczny. Wyrazem ochrony porządku publicznego jest ustawowa kontrola i reglamentacja obrotu i dostępu do broni i amunicji uregulowana w przepisach Ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz.U. nr 53 poz. 549 ze zm.). Nielegalne posiadanie broni palnej i amunicji godzi w istotne dobra chronione prawem, tj. w bezpieczeństwo publiczne i indywidualne. Osoba ubiegająca się o uzyskanie pozwolenia na broń przechodzi między innymi odpowiednie kursy, szkolenia, w trakcie których nabywa umiejętność posługiwania się bronią palną. Posiadanie broni palnej przez osobę do tego nieuprawnioną stwarza niebezpieczeństwo dla innych osób (zob. wyr. SO Warszawa – Praga w Warszawie, sygn. akt V K 164/14, publ. int. Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych). Analogiczne zagrożenie występuje w przypadku udostępnienia lub przekazania broni palnej lub amunicji osobie do tego nieuprawnionej bądź ich utraty.
Handel bronią lub amunicją bez wymaganego zezwolenia
Handel bronią i amunicją definiowany jest w orzecznictwie sądów karnych poprzez odniesienie tego pojęcia do obrotu cywilnoprawnego. W tym znaczeniu, handel oznacza działania polegające na sprzedaży, kupnie lub wymianie towarów. Przyjmuje się, że handel jest to po prostu obrót bronią palną lub amunicją w postaci zawierania transakcji cywilnoprawnych. Do popełnienia przestępstwa z art. 263 § 1 k.k. wystarczy nawet jednorazowe zawarcie takiej transakcji. Znamiona tego przestępstwa wypełnia nie tylko zbycie broni, ale również samo jej oferowanie do sprzedaży (tak SA w Lublinie, sygn. akt II AKa 111/15, publ. int. Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).
Definicję obrotu bronią i amunicją w znaczeniu działalności handlowej dotyczącej tych przedmiotów przyjęto również ustawie z dnia 13 czerwca 2019 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. 2019, poz. 1214 ze zm.). W ustawie tej zdefiniowano również pojęcie wytwarzania broni i amunicji, w obrębie którego zawarto zarówno działalność wytwórczą, jak i rusznikarską.
Przestępstwo, o którym mowa w art. 263 § 1 k.k. jest przestępstwem umyślnym, które może zostać popełnione w zamiarze bezpośrednim. Jest to zarazem przestępstwo o charakterze powszechnym, co oznacza że jego sprawcą może być każda osoba (popełnienie tego przestępstwa nie jest więc uzależnione od posiadania przez sprawcę jakichś dodatkowych cech, np. uprawnień, licencji czy zezwolenia, jak w przypadku przestępstwa z art. 263 § 3 k.k.). Przestępstwo z art. 263 § 1 k.k. jest przestępstwem formalnym, bezskutkowym tj. dla jego popełnienia wystarczające jest podjęcie zachowania wymienionego w przepisie (wyrabianie lub handel bronią albo amunicją, bez wymaganego zezwolenia).
Posiadanie broni palnej lub amunicji bez zezwolenia
Posiadanie broni palnej lub amunicji, o którym mowa w art. 263 § 2 k.k. oznacza faktyczne władanie tą rzeczą przez osobę, która nie posiada wymaganego zezwolenia. Pojęcie posiadania nie jest więc ściśle zdefiniowane w ramach jakiegoś rodzaju posiadania w rozumieniu prawa cywilnego, np. zależnego czy samoistnego. Posiadanie broni lub amunicji w rozumieniu tego przepisu nie ogranicza się wyłącznie do osobistego dzierżenia, a oznacza każde władanie nimi – w tym także w zakresie możności wydawania zleceń co do ich dalszego losu, np. gdy broń jest złożona poza miejsce, do którego sprawca ma dostęp, jeżeli od niego zależy jej dalszy los i sprawca ma zamiar jej posiadania (zob. wyr. SA w Warszawie, sygn. akt II AKa 23/20, publ. int. Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).
Przestępstwo nielegalnego posiadania broni opisane w art. 263 § 2 k.k. jest przestępstwem umyślnym, które może być popełnione w obu postaciach zamiaru, zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym, tj. nie tylko wtedy, gdy sprawca chce popełnić przestępstwo, ale także wtedy, gdy przewidując możliwość jego popełnienia godził się na to. W orzecznictwie przyjmuje się, że każda osoba nosząca się z zamiarem posiadania broni palnej jest zobowiązana do powzięcia informacji, czy posiadanie określonej broni i amunicji do niej wymaga uzyskania stosownego pozwolenia. (zob. np. wyr. SA w Katowicach, sygn. akt II AKa 306/16, publ. j.w.). Przestępstwo z art. 263 § 2 k.k. ma charakter powszechny, jest również przestępstwem formalnym. Jest to zarazem przestępstwo trwałe, w którym stan bezprawności biegnie od momentu wejścia w posiadanie broni lub amunicji bez wymaganego zezwolenia.
Utrata broni palnej lub amunicji; udostępnienie lub przekazanie osobie nieuprawnionej
W art. 263 § 4 k.k. stypizowane zostało przestępstwo polegające na nieumyślnym spowodowaniu utraty broni palnej lub amunicji. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał lub mógł przewidzieć (art. 9 § 2 k.k.). W przypadku tzw. nieświadomej nieumyślności, do popełnienia przestępstwa z art. 263 § 4 k.k. może dojść, gdy pomimo nieprzewidywania przez sprawcę, że może dojść do wypełnienia znamion tego przestępstwa, istniała możliwość obiektywnego przewidzenia takiej sytuacji (zob. wyr. SO w Poznaniu, sygn. akt XVII Ka 197/15, publ. j.w.). Przestępstwo utraty broni palnej lub amunicji ma charakter indywidualny, czyli może zostać popełnione przez osobę, w której dyspozycji broń lub amunicja pozostaje zgodnie z prawem.
Zgodnie z przepisami Ustawy o broni i amunicji, przedmioty te należy przechowywać w sposób uniemożliwiający dostęp do nich osobom nieuprawnionym. Szczegółowe zasady i warunki przechowywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji określone zostały w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 sierpnia 2014 r. W orzecznictwie wyrażany jest pogląd, że nawet utrata broni w wyniku kradzieży z włamaniem, dokonanej na szkodę posiadacza, jeżeli poprzedzało ją – choćby tylko jednorazowe i chwilowe – pozostawienie broni w warunkach domowych, ale bez jej umieszczenia w wymaganym przepisami urządzeniu i przy jednoczesnym pozostawieniu jej bez osobistego nad nią nadzoru, oznacza, iż posiadacz broni uchybił ciążącemu na nim obowiązkowi pełnej, całkowitej i ścisłej ochrony nad nią i to nawet wówczas, gdy dom został zamknięty na klucz. Posiadacz broni nie może zakładać, że skoro wcześniej nie odnotowywano prób włamania, to zaistnienie tego rodzaju zdarzenia, jako mało prawdopodobne, można lekceważyć. (wyr. SO w Piotrkowie Trybunalskim, sygn. akt IV Ka 794/22, publ. j.w., wydany w sprawie, w której doszło do kradzieży sztucera pozostawionego w zamkniętym pomieszczeniu).
Podobnie, jak w przypadku przestępstwa nieumyślnego spowodowania utraty broni, przestępstwo udostępnienia lub przekazania broni lub amunicji osobie nieuprawnionej (art. 263 § 3 k.k.) ma charakter indywidualny. Popełnić je może osoba, która sama posiada zezwolenie na posiadanie broni palnej lub amunicji. Ponieważ zachowanie sprawcy skutkuje zaistnieniem stanu bezprawnego posiadania broni przez osobę trzecią, zachowanie takie również podlega karze (zob. wyr. SR w Wolsztynie, sygn. akt II K 227/17, publ. j.w.). Wyższe zagrożenie karą niż w przypadku przestępstwa utraty broni, wynika tu z umyślnego charakteru działania sprawcy oraz wyższej szkodliwości tego przestępstwa. Przestępstwo z art. 263 § 3 k.k. może zostać popełnione zarówno z zamiarem bezpośrednim, jak i ewentualnym.
Karalność zachowań opisanych w art. 263 k.k. wynika z ochrony ważnych dóbr prawnych, jakimi są porządek publiczny i bezpieczeństwo indywidualne. Należy pamiętać, że użycie lub posłużenie się bronią palną wyrażone jest wprost jako znamię sprawstwa niektórych przestępstw ujętych w Kodeksie karnym, jak np. bójka lub pobicie z użyciem broni (art. 159 k.k.), czynna napaść na funkcjonariusza publicznego (art. 223 k.k.), kwalifikowany typ rozboju (art. 280 § 2 k.k.). Przy użyciu broni palnej popełnianych jest także wiele innych groźnych przestępstw, np. przeciwko życiu i zdrowiu czy mieniu.
Korzystanie z pomocy prawnej obrońcy
Tak jak w przypadku spraw karnych dotyczących innych przestępstw, prowadzenie obrony przez adwokata polega na podejmowaniu działań procesowych zmierzających do weryfikacji i prawidłowej oceny twierdzeń stron oraz innych zebranych dowodów, podejmowaniu dodatkowej inicjatywy dowodowej, prezentowaniu przed organami procesowymi stanowiska w zakresie oceny prawnej czynu i ustaleń faktycznych.
Zakres odpowiedzialności oskarżonego uzależniony jest od prawidłowego ustalenia przebiegu zdarzenia, świadomości oraz innych przesłanek warunkujących ostateczne przypisanie sprawstwa i winy. Powyższe okoliczności sprawiają, że skorzystanie z pomocy obrońcy już na etapie zatrzymania lub przedstawienia zarzutów może mieć istotne znaczenie dla prawidłowej realizacji prawa do obrony przez osobę podejrzaną lub oskarżoną o popełnienie przestępstwa.
Dokładna i aktualna treść przywołanych w tekście przepisów, zawarta jest w Kodeksie karnym oraz przepisach ustaw i rozporządzenia przywołanych w tekście.
adwokat Marek Dulniak
Warszawa, 29 marca 2023 r.
Zobacz również: