Udział w bójce lub pobiciu

Art. 158 Kodeksu karnego. 

Kancelaria świadczy pomoc prawną osobom podejrzanym lub oskarżonym o popełnienie przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, w tym przestępstwa udziału w bójce lub pobiciu, o którym mowa w art. 158 k.k. Pomoc prawna w tym zakresie polega na obronie klienta w toku śledztwa, dochodzenia oraz przed sądem. Możliwe jest także udzielenie jednorazowej porady prawnej. W zakres działania Kancelarii wchodzi również reprezentowanie przed sądami osób pokrzywdzonych przestępstwem. (Zob. poniżej – Korzystanie z pomocy prawnej)

Art. 158.
§ 1. Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 3. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15.

Wbrew często spotykanemu potocznemu rozumieniu bójki lub pobicia, powyższy przepis nie odnosi się do sytuacji, w których sprawcą jest tylko jeden napastnik. Działanie jednej osoby może w pewnych sytuacjach prowadzić do odpowiedzialności karnej na podstawie innych przepisów ustawy, np. art. 217 k.k. (dot. naruszenia nietykalności cielesnej). Dla zaistnienia przestępstw opisanych w art. 158 k.k., konieczny jest udział po stronie sprawców dwóch lub więcej osób. W orzecznictwie przyjmuje się, że „(…) z istoty przestępstwa pobicia stypizowanego w art. 158 § 1 k.k. wynika, iż może ono zostać popełnione przez co najmniej dwie osoby, a więc innymi słowy, grupę osób, niemniej jednak w sytuacji gdy w dokonaniu tego przestępstwa bierze udział większa liczba osób (na przykład 3 lub 4), to oczywistym jest, że okoliczność ta podlega stopniowaniu i jako taka, w konsekwencji wpływa też na ocenę stopnia szkodliwości społecznej czynu.” (wyr. SA w Szczecinie z dn. 14.07.2016 r., sygn. II AKa 73/16).

Przestępstwo bójki lub pobicia zaliczane jest do tzw. przestępstw zbiorowych, wobec czego, zasady indywidualizacji odpowiedzialności karnej doznają tutaj pewnych ograniczeń. Zgodnie z dominującym w orzecznictwie sądów poglądem prawnym: „Określona w art. 158 § 1 k.k. quasi odpowiedzialność zbiorowa przejawia się w tym, że sprawca odpowiada na jego podstawie niezależnie od tego, czy to właśnie jego zachowanie stanowi o niebezpieczeństwie dla życia lub zdrowia oraz czy można mu przypisać np. zadanie uderzenia powodującego uszczerbek na zdrowiu.” (wyr. SA w Warszawie z dn. 24.03.2016 r., sygn. II AKa 45/16, zob. także wyr. SA w Warszawie z dn. 01.10.2020 r., sygn. II AKa 349/19). 

Przestępstwo z art. 158 § 1 k.k. ma charakter materialny i jest tzw. typowym przestępstwem „z narażenia” na określone w przepisie niebezpieczeństwo. Okoliczność, że pobicie stanowiło takie narażenie powinna znaleźć wyraz w ustaleniach sądu (zob. wyr. Sądu Najwyższego z dn. 11.06.2021 r., sygn. III KK 155/21). 

Dla przypisania odpowiedzialności za skutek w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci pokrzywdzonego, konieczne jest udowodnienie, że sprawca uczestniczący w bójce lub pobiciu następstwa te co najmniej przewidywał lub mógł przewidzieć, nawet, jeśli następstwa te były wynikiem bezpośredniego działania innej osoby lub osób uczestniczących w tej samej bójce lub pobiciu. Konstrukcja znamion opisanych w art. 158 k.k. oraz złożoność stanów faktycznych odpowiadających dyspozycji tego przepisu sprawiają, że skorzystanie z profesjonalnej obrony adwokata może mieć znaczenie dla zakresu odpowiedzialności karnej osoby, której zarzuca się popełnienie przestępstwa bójki lub pobicia.

Korzystanie z pomocy prawnej

Tak jak w przypadku spraw dotyczących innych przestępstw, prowadzenie obrony przez adwokata polega na podejmowaniu działań procesowych zmierzających do weryfikacji i prawidłowej oceny twierdzeń stron oraz innych zebranych dowodów, podejmowaniu dodatkowej inicjatywy dowodowej, prezentowaniu przed organami procesowymi stanowiska w zakresie oceny prawnej i ustaleń faktycznych. Zakres odpowiedzialności każdego sprawcy uzależniony jest od prawidłowego ustalenia przebiegu zdarzenia, stanu świadomości i innych przesłanek warunkujących przypisanie sprawstwa i winy. Powyższe okoliczności sprawiają, że skorzystanie z pomocy obrońcy już na etapie zatrzymania lub przedstawienia zarzutów może mieć istotne znaczenie dla prawidłowej realizacji prawa do obrony przez osobę podejrzaną lub oskarżoną o popełnienie przestępstwa.  

Dokładne i aktualne opisy znamion przywołanych wyżej przepisów oraz zagrożenia karami, zawarte są w wymienionych w tekście przepisach Kodeksu karnego.

adwokat Marek Dulniak

Warszawa, 8 sierpnia 2024 r. 

Zobacz również: